“Tanzaniet is the most beautiful blue stone to be discovered in 2000 years”. – Tiffany & CO
De meeste bekende edelstenen, zoals diamant, robijn, saffier, smaragd en ook jade, zijn al van voor de jaartelling door mensen als sieraad verwerkt en gebruikt. Door de eeuwen heen nam de bewerking door het verbeteren van de slijptechnieken toe tot de schitterende edelstenen die wij nu kennen. De laatste 150 jaar namen populariteit en productie toe, zodat de vraag wereldwijd naar immense hoogte steeg. Dit heeft vandaag de dag het gevolg dat dat topkwaliteit edelstenen van enige grootte (>2crt) bijna niet meer te vinden zijn en dat de prijzen daarvan tot astronomische hoogten zijn gestegen. Tijd voor de industrie en handel om te kijken naar nieuwe mogelijkheden, waarbij we het niet hebben over in de fabriek gemaakte edelstenen.
Een van die mogelijkheden was de marketing door Tiffany&Co van een blauw-violette variëteit van zoisiet, een calcium-aluminium-hydroxyl sorosilicaat, waarbij de kleur en kleurintensiteit wordt veroorzaakt door een minuscule hoeveelheid vanadium. Deze zoisiet werd in juli 1967 voor het eerst gevonden door Manual de Souza, een geitenhoeder en goudzoeker, in een ontsluiting in de buurt van een bergrug Mirerani geheten (Tanzania). Aanvankelijk kon men in Tanzania de steen niet thuisbrengen en ging het door voor peridoot, dan dumortieriet, en vervolgens voor cordieriet. Uiteindelijk bracht Hyman Saul, vice-president van Sax Fifth Avenues, een aantal exemplaren mee naar New York waar het door de GIA correct werd geïdentificeerd als een variëteit van het mineraal zoisiet, behorende tot de epidootgroep.
Aanvankelijk was de wetenschappelijke naam “blue zoisite”, maar toen Tiffany zich volledig op deze steen stortte werd de naam veranderd in tanzaniet (in de Amerikaanse uitspraak leek het anders te veel op “blue suicide”). Een geweldige reclamecampagne begon onder het motto: “in Tanzania and at Tiffany’s”. In 2020 had de edelsteen een bijna even grote populariteit bereikt als de hoog gewaardeerde saffier. Na enige wild-westjaren nam de Tanzaniaanse regering in 1971 het heft stevig in handen door deze unieke vindplaats van het mineraal in hun land te nationaliseren, waarbij joint ventures met het buitenland wel werden toegestaan. In 2003 werd de export van tanzaniet naar India verboden en in latere jaren alle stenen die meer dan 5ct (één gram) wegen. Dit alles om de lokale edelsteen-industrie te bevorderen en niet alle winst naar het buitenland te laten vloeien.
Dan de steen zelf. Die heeft een hardheidsgraad van rond de 6,5 (lager dan Granaat) en behoeft bij gebruik in een sieraad dus de nodige voorzichtigheid. De brekingsindex is 1,691 – 1,700 met een dubbelbreking van +0,009 is dus met de refractometer goed te determineren. De kristallen bestaan uit vlakkenrijke, orthorombische prisma’s, meestal gestreept. Het kristal kenmerkt zich verder door een sterk pleochromisme, van purper, blauw, bruin of geel. De soortelijk massa is 3,33 zodat het zich goed onderscheidt van andere edelstenen met een blauwe kleur. Tot op heden is het (nog) niet gelukt tanzaniet in een laboratorium te synthetiseren, maar pas wel op voor imitaties van cubic zirconia (CZ), synthetische spinel, YAG en gekleurd glas. Pas helemaal op voor blauwgekleurde synthetische forsteriet die qua eigenschappen dicht bij tanzaniet komt. Tegenwoordig wordt hittebehandeling van ruwe tanzaniet ter verbetering van de kleur als normaal beschouwd en is niet van invloed op de prijs.
Al met al kunnen we toch concluderen dat de edelsteen tanzaniet een welkome aanvulling is op de edelsteenmarkt. Het is een prachtige steen die zich goed laat dragen in ringen, hangers en kettingen. Ook de reserves in Tanzania zijn groot genoeg om de komende decennia aan de marktvraag te voldoen.
Bronnen
- Walter Schumann, Gids van Edel- en Sierstenen, Tirion Uitgevers BV Baarn
- Cornelis Klein en Anthony Philpotts, Earth Materials Introduction to Mineralogy and Petrology, Cambridge University Press
- gia.edu/tanzanite
- geology.com/gemstones/tanzanite
- wikipedia.org/wiki/tanzanite