Mineraal van de maand: Cerussiet

Cerussiet, PbCO₃ is een wereldwijd verbreid secundair lood mineraal, toch is het bij veel verzamelaars niet zo bekend. Dat is jammer want meestal vormt cerussiet goed gevormde kristallen van vaak een redelijke grootte.

Uit de formule is af te lezen dat het om een verbinding gaat van de elementen lood, koolstof en zuurstof. De twee laatste vormen samen een groep; de z.g. carbonaten. De carbonaten vormen de 5^e klasse volgens de indeling van Strunz. Het loodhoudende carbonaat mineraal is onderverdeeld bij de aragonietgroep. Deze groep bestaat uit:

• aragoniet CaCO₃
• strontianiet SrCO₃
• witheriet BaCO₃
• cerussiet PbCO₃

Al deze vier mineralen horen tot het zelfde, orthorombische kristalstelsel.

Het mineraal komt vooral voor in de bovenste oxidatie zones van lood-zilver afzettingen

Uiterlijke vorm
Cerussiet kan gevormd zijn als massieve, korrelige massa’s. Maar veel vaker vormt het goede kristallen en vertoont hierbij een enorme hoeveelheid aan vormen. In het boek “Atlas der Krystallformen” (Victor Goldschmidt, 1913) worden 476 verschillende kristal vormen beschreven.

Cerussiet kristallen vormen vaak tweeling kristallen. De meest voorkomende contact tweeling is voorgesteld in afbeeldingen 3 en 4 met{110} als contactvlak. Meerdere van deze tweelingen kunnen samen uitgroeien tot een zeskantige vorm. Honigraat vormen kunnen zo ontstaan. Een andere contact tweeling levert hartvormige tweelingkristallen met {130} als contactvlak. Zie afbeeldingen 5 en 6.

Behalve de hier boven getoonde vormen komt cerussiet ook naaldvormig, prismatisch voor. Het mineraal is in zuivere vorm kleurloos. De transparante kristallen hebben een hoge glans, met spreekt van diamantglans. Indien je een helder bergkristal naast een heldere cerussiet plaatst, is het verschil in glans duidelijk zichtbaar. Maar cerussiet kristallen bevatten vaak insluitsels van ander mineralen. Mede hierdoor kan het mineraal licht of donker grijs zijn gekleurd. Wit en soms heel licht blauw komen voor. Sommige cerussieten fluoresceren onder langgolvig UV. Met name de cerussiet uit Mibladen, Marokko zijn bekend om de sterke gele fluorescentie. 

Afbeelding 7 is de cerussiet onder gewoon licht en afbeelding 8 is het zelfde kristal, ook in dezelfde positie gefotografeerd onder langgolvig UV licht. Voor het opwekken van de fluorescentie is gebruik gemaakt van de Convoy S2+, 365 nm, met UV filter.

Verder is dit kristal groepje opgebouwd uit meerdere contact tweelingen waardoor een pseudo hexagonale vorm is ontstaan.

Vindplaatsen
Op Mindat.org staat een zeer uitgebreide lijst van vindplaatsen. Het is ondoenlijk om een selectie uit deze lijst te maken omdat iedere keuze tekort doet aan niet gekozen vindplaatsen. Er is één uitzondering. De Tsumeb mijn in Namibië. Deze lood- koper- en zinkmijn heeft de beste en grootste cerussiet kristallen van de wereld geleverd.

Alle gefotografeerde mineralen, behalve van afbeelding 9, komen uit de verzameling van de auteur en zijn door hem gefotografeerd.

Gebruikte bronnen

• Minerals and their Localities, door J.H. Bernard en J. Hyršl; uitg. Granit, 2004
• Mineralogie voor verzamelaars, door Paul Tambuyser, 2020
• Atlas der Krystallformen, door Victor Goldschmidt, 1913 ( Facsimile reprint by Rochester Mineralogical Symposium)
• Strunz Mineralogical Tables, door H. Strunz & E.H. Nickel. Uitg: W. Schweitzerbart'sche
• Verlagsbuchhandlung, Stuttgart, 2001
• Mindat.org