Mineraal van de Maand: Helvien

Heeft u al Helvien in uw collectie?
Is Helvien een zeldzaam mineraal?

Mindat somt 305 vindplaatsen op voor helvien, verspreid over alle werelddelen. In 2002 kocht ik mijn eerste helvien kristallen op kwarts. Op dat moment verzamelde ik al zo’n 45 jaar. In die 45 jaar heb ik heel wat particuliere mineralen verzamelingen bekeken, maar nooit werd mij een helvien groepje getoond. In 2013 kocht in Tucson mijn tweede kristalgroepje van helvien en in 2018 schafte ik in Antwerpen mijn derde groepje aan.

Micromount verzamelaars zullen, als ze bovenstaande lezen, waarschijnlijk in hun vuistje lachen. Misschien denken ze wel: “Had je maar micromounter moeten worden, wij hebben niet 45 jaar gewacht; wij hebben al veel eerder onze kristalletjes gevonden”. Tsja, ik verzamel handstukken zoals dat heet, mijn voorkeursgrootte van een mineraal groepje is ongeveer 9 a 12 cm. Micromounters verzamelen micro kristallen met een grootte van minder dan 1 mm tot misschien 5 mm.

Ik ben heel benieuwd naar hoe veel mineralen verzamelaars in Nederland (handstuk verzamelaars of micromounters) een of meerdere goed gekristalliseerde helvien specimen in hun collectie hebben. Laat u het mij s.v.p. weten via de email, bij voorkeur met een foto erbij en vermelding van grootte en vindplaats.

Terug naar het eigenlijke mineraal.

Helvien, ook wel als helviet geschreven, is een mangaan houdend berillium silicaat waarbij in de silicaatgroep ook zwavel aanwezig is. De formule wordt geschreven als: Mn2+4 [S|(Be3SiO4)3] volgens Strunz of als: Be3Mn2+4(SiO4)3S volgens Mindat.

Het mineraal behoort tot de groep van sodaliet – danaliet. De andere leden van de groep zijn:

• Danaliet Fe²⁺₄[S|(BeSiO₄)³]
• Genthelvien Zn₄[S|(BeSiO₄)³]
• Tugtupiet Na₄[Cl|BeAlSi₄O₁₂]

Danaliet en Helvien kunnen in elkaar overgaan, hetzelfde geldt voor Genthelvien en Helvien. De kleur van het mineraal varieert van goudgeel, naar bruin, rood, grijsgeel en geelgroen. De goudgele kleur is ook de oorzaak van de naam van het mineraal. In 1817 benoemde Werner het mineraal uit Saksen en leidde de naam af van het Griekse “helios” hetgeen zon betekent.

Helvien heeft een glas tot was glans en kan doorschijnend zijn.

Helvien hoort tot het kubisch kristalstelsel en vertoont zich meestal in de tetraëder kristalvorm. Kristallen kunnen een grootte bereiken van enkele centimeters. Meestal komt Helvien in korrels voor. Een enkele keer hebben de Helvien kristallen de octaëder vorm.

Het mineraal komt voor in granitische pegmatieten, in gneis, seyeniet gesteente en hydrotermaal verweerde aders. Noorwegen, Zweden en Duitsland zijn in Europa de landen waar blijkbaar bovengenoemde gesteenten veel voorkomen, want van de 103 Europese voorkomens van het mineraal zijn er 63 vindplaatsen in Noorwegen en Zweden. Italië komt op een goede tweede plaats met 13 vindplaatsen. Duitsland is het land waar het mineraal voor het eerst beschreven is, maar heeft slechts 10 plaatsen waarvan bekend is dat er helvien vandaan komt.

Alle specimen en foto’s zijn van Herman van Dennebroek, tenzij anders vermeld.

Afbeelding 4: Data courtesy of RRUFF project at University of Arizona, used with permission. PRUFF.info Het specimen ligt in het Mineraal Museum van de Universiteit van Arizona. Voorheen was het eigendom van het Mineralogisch Museum van de Humboldt Universiteit in Berlijn.
Afbeelding 5 en 6 komen van Facebookpagina Crystal Shapes

Gebruikte bronnen:
1) Minerals and their Localities, door J.H. Bernard en J. Hyršl; uitg. Granit.
2) Mineralen van Europa, door O. Medenbach en C.Sussieck-Fornefeld. Vertaling door Ernst Burke; uitg. H.J.W. Becht, Amsterdam.
3) Strunz Mineralogical Tables, door H. Strunz & E.H. Nickel. Uitg. E. Schweitzerbart’sche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart.
4) Mindat.org website.