Mineraal van de Maand: Ilmeniet

Ilmeniet is een veel voorkomend mineraal dat opgebouwd is uit ijzer, titanium en zuurstof atomen. Het hoort tot de groep van de oxiden; (verbinding met zuurstof) In formule vorm opgeschreven FeTiO₃. Vanwege de combinatie Fe en Ti wordt het ook wel titaanijzer genoemd. Het mineraal is in 1797 voor het eerst beschreven. Het is vernoemd naar het Ilmen gebergte in de Oeral, Rusland, waar het in de buurt van Miass in grote hoeveelheden voorkwam. IIlmeniet bevat vaak een klein beetje hematiet of magnetiet. Grote ilmeniet kristallen zijn door die bijmenging soms zwak magnetisch.

Uiterlijk

De kleur van ilmeniet is zwart met een beetje paarsbruine gloed maar het kan ook staalkleurig grijs overkomen. Het vormt dikke plaat vormige kristallen. In de Alpen komt ilmeniet regelmatig voor in roosvormige samen groeisels. Hematiet komt in de Alpen ook als roosvormig voor. Het onderscheid is vaak moeilijk te maken. De ilmeniet bladen op de foto figuur 1, lijken te zijn samengesteld uit vele parallel vergroeide ilmeniet kristallen. De individuele kristallen zijn niet meer zichtbaar. Op sommige uiteinden van de bladen zit een grijze metallisch gekleurde overtrek van onbekende samenstelling.
Ilmeniet lijkt qua uiterlijk sterk op hematiet, het komt echter alleen als rhomboedrische kristallen voor terwijl hematiet ook vlakken van skalenoedrische- en bipyramidale kristalvorm kan vertonen.

Het onderscheid tussen hematiet en ilmeniet kan bepaald worden aan de hand van streepkleur. De streepkleur van hematiet is donker kersenrood tot roodbruin. Streepkleur van ilmeniet is zwart, bruin soms bruinrood. Vervelend bij de determinatie is dat in hematiet vaak ilmeniet is bij gemengd en omgekeerd in ilmeniet een beetje hematiet aanwezig is. Deze omstandigheid maakt dat de streepkleur vaak niet zuiver is en er makkelijk een verkeerde conclusie getrokken kan worden.

Verdere eigenschappen

Hardheid: 6 tot 6,5; dichtheid: 4,7 tot 5; onduidelijke splijting; glans: metaal- tot half metaal glans.

Voorkomen

De meeste ilmeniet is magmatisch gevormd en komt vaak samen met magnetiet voor. Het wordt gevonden als zwarte glanzende korrels in basische uitvloeiingsgesteenten. In pegmatiet afzettingen kan het mineraal in zeer grote kristallen voor komen. Bij Kragerö, in Noorwegen, zijn kristallen van 6 tot 7 kg gevonden.

Ilmeniet kan ook als zandig materiaal voorkomen. Als het "zand" in grote hoeveelheid voor komt kan het ontgonnen worden. Ilmeniet wordt als titanium erts op meerdere plaatsten in de wereld gewonnen. Het mineraal ilmeniet komt op heel veel vindplaatsen voor. Te veel om hier allemaal op te noemen.

Kristalvorm

Een drietal kristalvormen in 3D, met welwillende toestemming van SMORF geplaatst.




(Sleep met de muis over een kristal om deze te roteren).

Gebruikte bronnen

Minerals and their Localities, door J.H. Bernard en J. Hyršl; uitg.Granit
Classic Mineral Localities of the World: Philip Scalisi & David Cook; uith. Van Nostrand Reinhold Company
Lehrbuch der speziellen Mineralogie; Betechtin; uitg. VEB Deutscher Verlag für Grundstoffindustrie, Leipzig