Mineraal van de maand: Jeremejewiet

Jeremejewiet (ook wel als jeremejeviet geschreven) is een aluminium bevattend mineraal uit de boraat groep. Formule: Al₆(BO₃)₅(F,OH)₃.

Geschiedenis

Het mineraal werd eind 1800 voor het eerst gevonden in graniet puin van de berg Soktui ten noorden van het Adun-Cholon (Adun-Chilon) gebergte in Siberië, Rusland. De kristallen werden ten onrechte aangezien voor gele beryl. Y.I. Eichwald, directeur van de Mijnen in Nerchinsk, stelde in 1868 de kristallen ter beschikking aan P.V. Eremeev (Jeremejev). Eremeev toonde aan dat de kristallen niet hetzelfde waren als gele beryl en dat het waarschijnlijk om een nieuw mineraal ging.

De kristallen kwamen uiteindelijk terecht in Berlijn, bij M. Websky, en in Parijs, bij A.A. Damour. Damour publiceerde in 1883 de chemische samenstelling van het mineraal en stelde, samen met nog enkele andere geleerden voor om het mineraal "jeremejeviet" te noemen. Met deze naam werd Eremeev geëerd omdat hij bij mineralogen interesse had gewekt voor het onbekende mineraal.

Vindplaats mysterie!

De vondst van de bijzondere kristallen bij de Soktui berg is een groot raadsel. Er zijn daar later nooit meer jeremejewiet kristallen gevonden, zelfs geen fragmenten, geen spoor. Mogelijk komen de kristallen uit andere holtes in het graniet massief van Adun-Chilon. In dit betrekkelijk onherbergzame gebied werden geografische namen nog wel eens veranderd. Mogelijk was de berg Soktui een andere berg dan die nu op de kaart staat.

Uiterlijk

Gewoonlijk komt jeremejewiet voor als doorzichtige tot doorschijnende langgerekte kristallen. De kleur varieert: kleurloos, licht geel-bruin, licht tot donker blauw (korenbloemen blauw). Kenmerkend is dat de blauwe kleur vaak zonair aanwezig is. De blauw getinte kristallen geven bij het bekijken met gepolariseerd licht verschillende kleuren te zien; van kleurloos tot blauw-violet. In vaktermen spreekt men dan van "dubbelbrekend". De glans is glasachtig. Kristallen kunnen tot 6 cm grootte voorkomen, maar meestal zijn ze veel kleiner.

Verdere eigenschappen

Hardheid 6,5 tot 7,5; streepkleur: wit; dichtheid: 3,29. Het mineraal vertoont een schelpvormige breuk.

Vindplaatsen

Het mineraal komt voor in holtes in graniet pegmatieten. Het is een van de laatste mineralen die in de holtes uit kristalliseren. Behalve de eerder genoemde Russisch vindplaatsen komt jeremejewiet voor in de Fantaziya pegmatiet, in het oostelijke Pamir gebergte in Tajikistan. De beste blauwe kristallen tot ruim 6 cm grootte komen uit twee locaties in Namibië: Mile 72 aan de kust op weg naar Cape Cross en op de Ameib range in het Erongo gebergte. Als zeer kleine kristallen (micromounts) komt jeremejewiet voor in de Eifel o.a. in de Emmelberg en de Wannenköpfe.

De jeremejewiet kristallen uit het Erongo gebergte worden meestal als losse kristallen aangeboden. Een kristal op matrix is uitzondering. Van Mile 72 pegmatiet zijn een aantal specimen bekend waarbij meerdere centimeters lange kristallen op veldspaat zijn gegroeid. Dit zijn begeerde stukken voor verzamelaars.

De laatste jaren zijn er in holtes van de pegmatieten in het granitische Erongo gebergte jeremejewiet kristallen gevonden die een geëtst uiterlijk vertonen. Soms zitten de kristallen in foitiet. De jeremejewiet in afbeelding 2 zit in een langgerekte holte van foitiet. Er is hier sprake van een omhullingspseudomorfose (perimorfose). Er was jeremejewiet aanwezig en om de kristallen groeide de foitiet. De jeremejewiet loste voor het merendeel op en de vroegere kristalvorm bleef van jeremejewiet bleef over als omhulsel van foitiet. Mogelijk hebben elementen van de jeremejewiet Al₆(BO₃)₅(F,OH)₃ bijgedragen aan de vorming van de foitiet, dat o.a. ook een (BO₃) groep en aluminium bevat.

Jeremejewiet en kristalvorm

Het mineraal jeremejewiet kristalliseert onder ideale omstandigheden uit als een hexagonaal prisma dat wordt afgesloten door een hexagonale piramide. Zie foto 1 en 3.

In de Eifel komt van diverse vindplaatsen jeremejewiet. Na de laatste vulkanische activiteiten in dit gebied zijn in de aanwezige basalt stromen mineralen uitgekristalliseerd. De kristallisatie omstandigheden in de verschillende afzettingen verschilden enorm met als gevolg dat het uiterlijk van een bepaald mineraal enorm kan variëren.

Het gaat bij mineralen uit de Eifel vaak om kristallen van minder dan een mm grootte. De foto's 4 en 5 tonen jeremejewiet kristallen uit de Wannenköpfe. De grootte van de groepjes is minder dan 0,5 mm. De jeremejewiet in foto 4 vertoont steile hexagonale piramides. Foto 5 toont een wel zeer bizarre vorm. Beide mineralen komen uit de collectie van Fred Kruijen die ook de prachtige foto's heeft gemaakt.

Gebruikte bronnen

Minerals and their Localities, door J.H. Bernard en J. Hyršl; uitg. Granit
Handbook of Mineralogy, volume V, door Anthony, Bideaux, Bladh, Nichols uitg: Mineral Data Publishing, Tucson
Minerals first discovered on the territory of the former Sovjet Union, door Igore V. Pekov