Mineraal van de Maand: Zilver

Zilver wordt ook wel gedegen zilver genoemd. Het mineraal bestaat uit het element zilver (Ag), maar bijna altijd zijn er verschillende andere elementen als bijmenging aanwezig hetgeen soms tot aparte variëteit namen leidt (zie verderop in de tekst). Samen met goud werd zilver al in de oudheid door de mens gebruikt om sierraden van te maken. Het metaal kon in koude toestand betrekkelijk makkelijk bewerkt worden.

Een andere zeer belangrijke toepassing van zilver is het slaan van munten. De zilveren munten werden eeuwen lang als betaalmiddel gebruikt. De Nederlandse gulden had in 1919 nog een zilvergehalte van 94,5 %. Na 1919 werd het zilver gehalte 72%. Wegens de oplopende zilver prijs werd in 1967 de productie van de zilveren gulden gestaakt en ging men over op guldens die vervaardigd waren uit nikkel.

De herkomst van de naam zilver is niet helemaal duidelijk maar komt uit de Oud Germaanse talen. Het Griekse argyros (arges = wit) is waarschijnlijk van Indische oorsprong, dit geldt ook voor het Latijnse argentum.

Uiterlijk

Het mineraal zilver heeft in zuivere vorm een zilverwitte kleur. Vaak is het zilver verkleurd. Geel, bruin, grijs tot zwart zijn als aanloopkleuren aanwezig. Onder invloed van lucht en licht verkleurt het oppervlak van zilver betrekkelijk snel naar zwart. Goed gevormde idiomorphe kristallen komen niet zo veel voor. Meestal wordt het mineraal zilver gevonden in aggregaten. Deze kunnen dendritisch van vorm zijn, de z.g. "zilver boompjes". Verder komt het voor als korrels in het gesteente, veervormig, dunne plaatjes, als een dun huidje over andere mineralen heen, puntige maar ook afgeronde kristalvormen, vezelige aggregaten zijn vaak vervormd tot krullen of door elkaar geweven. Zilver wordt ook als nuggets (zilver klompjes) gevonden.

Indeling en samenstelling

Silver hoort tot de klasse van de elementen (klasse I) en is onderverdeeld in de koper groep (A1). De andere leden van de kopergroep zijn: koper en goud. Het mineraal bestaat, zoals eerder vermeld, uit zilver. De atomaire bouw van zilver en goud verschilt maar heel weinig. Daardoor komen er mengkristallen van zilver en goud voor.

Zilver varieteiten

Ook andere elementen kunnen als bijmenging in zilver worden opgenomen. Sommige van deze zilver specimen hebben een aparte variëteit naam.

• chileniet: bevat tot 10 gewicht procent bismuth
• kongsbergiet en/of arqueriet en/of amalgaam: bevat tot 40 gewicht procent kwik
• animikiet: bevat tot 5 gewicht procent antimoon

Een bijzondere combinatie vormt zilver en koper waarbij zilver in afgeronde klompen koper zit. De Amerikanen noemen deze vorm "halfbreed". De koper-zilver combinaties komen voor in de kopermijnen van het Keeweenaw schiereiland in de USA.

Eigenschappen

Hardheid: 2,5 tot 3
Splijting: geen duidelijke splijting
Breuk: breukvlakken zien er getand uit
Buigzaamheid: zilver kan zeer goed worden gebogen
Glans: metaalglans
Kleur: op een vers breukvlak zilverwit. Verdere kleuren zijn al beschreven.

Voorkomen

Zilver werd vroeger in geringe hoeveelheden gevonden in hydrothermaal gevormde zilveraders. Deze zilver aders zijn in vroeger tijden als eerste gemijnd en nu al lang uitgeput. Grote zilver mijnbouw gebieden delven erts dat in hydrothermale omstandigheden is gevormd. (hydrothermale vorming: warm grondwater circuleert door gesteente en lost diverse elementen. In hoger gelegen gesteente lagen dringt het water binnen. Ter plaatse kunnen uit de oplossing mineralen kristalliseren). Samen met zilver kunnen in de hydrothermale afzettingen de volgende mineralen voorkomen: sulfiden (o.a. galeniet & sfaleriet) zeolieten, calciet, bariet, fluoriet en kwarts. Deze paragenese is typisch voor de zilverafzettingen in Kongsberg, Noorwegen.

Met zilver kunnen ook arseniden, sulfiden en bismuth voorkomen. Deze paragenese is kenmerkend voor de afzettingen van o.a. Freiberg, Duitsland. Zilver samen met uraniniet, kobalt en nikkelmineralen vormen een paragenese die b.v. in Jáchimov, Tsjechië voor komt. Over de hele wereld komen zilverafzettingen voor. Voor meer vindplaatsen verwijs ik naar Mindat. Hier worden meer dan 5000 vindplaatsen vermeld.

Kristalvormen

Zilver hoort tot het kubische kristalstelsel. De meest voorkomende habitus is kubus- en octaëder vorm, maar ook andere kristalvormen komen voor. Vaak is er sprake van tweelingkristallen.

In de Atlas der Kristallformen van Victor Goldschmidt (in 1922 uitgegeven) worden 14 verschillende vormen onderscheiden. Hieronder zijn twee pagina's met kristaltekeningen uit de Atlas weergegeven. Het geeft een goed beeld van de vele vormen die mogelijk zijn. 

In het mijnen gebied van Kongsberg, Noorwegen, is het grootste zilver kristal van de wereld gevonden. Het is ruim 3 cm groot.

Gebruikte bronnen

• Minerals and their Localities, door J.H. Bernard en J. Hyršl; uitg. Granit
• Handbook of Mineralogy, volume I, door Anthony, Bideaux, Bladh, Nichols uitg: Mineral Data Publishing, Tucson
• Lapis Steckbrief, Juli-August 1987
• Mineralen van Europa, O. Medenbach en C. Sussieck-Fornefeld uitg: Becht, Amsterdam