Zand van de maand: Biogene zanden: Ster zand.

Zand bestaat uit zeer kleine stukjes steen, zandkorrels, die in grootte variëren tussen 63 micrometer en 2 millimeter.
De korrels zijn meestal afbraakmateriaal van gesteenten, maar kunnen ook van organische afkomst zijn (schelpen, koraal) en vormen dan biogene zanden.

Biogeen zand (bio: leven, geen: gemaakt door) is van een organische samenstelling en komt vooral uit de zee. Het kan zowel van dierlijke als van plantaardige afkomst zijn, en is door de aanwezige kalk vaak licht van kleur.








De meest algemene bronnen van dit organische zand zijn de skeletoverblijfselen van zeeorganismen. Biogeen zand is onder andere afkomstig van de overblijfselen van foraminifera; de lege schalen maken vaak de helft van alle zandkorrels op Hawaï uit. De meest voorkomende plantaardige bron is het restant van kalkalgen. Weekdieren zijn de bron van de vele schelpjes en schelpfragmenten in zand. Eendenmosselen zien eruit als schelpen, maar behoren niet tot de klasse van de weekdieren. Het zijn kreeftachtigen met een kalkhoudend skelet, waarvan de overblijfselen vaak in geringe mate in zanden voorkomen. Ook de skeletten van stekelhuidigen komen geheel of fragmentarisch in zand voor. Denk daarbij aan zeesterren, zee-egels en de op het Noordzeestrand vaak aangespoelde zeeklit.

Zand van (sub)tropische eilanden is vaak afkomstig van koraalriffen; de massieve kalkstenen structuren die opgebouwd zijn door zeeorganismen. Koralen halen hiervoor opgelost calciumcarbonaat uit het zeewater. Tropische koraalriffen ontstaan alleen in ondiepe, heldere, onvervuilde en warme wateren bij de kust. De aanwezigheid van 'koraalzand' duidt dus op een dergelijke situatie in de omgeving. Witte zandstranden bestaan voor een belangrijk deel uit de uitwerpselen van de koraaletende papegaaivis. In het zuiden van de Grote Oceaan liggen een paar roodkoraalzandstranden, voornamelijk afkomstig van het pijporgelkoraal dat oranjerode tot roodbruine resten achterlaat. Een overheersing van roze of oranje forams op sommige atollen heeft een lichtroze tot oranje tint van het zand tot gevolg.



Een bijzonder biogeen zand is het Sterrenzand – Star Sand

Er is een strand in Okinawa (Japan) dat bestaat uit sterren. De zandkorrels hebben een stervorm. Daarom heet het Hoshizuna no Hama strand bij veel locals en buitenlanders Star Sand Beach.
De sterren zijn de kleine overblijfselen van eencellige organismen. Het skelet van deze eencelligen heeft de vorm van een ster. Deze stervorm is opgebouwd uit de vijf of zes kleine tentakels waarmee het organisme zich voortbeweegt.

Baculogypsina sphaerulata (Parker & Jones,1860) en Calcarina spengleri (Gmelin, 1791) die tussen het zeegras leven. Baculogypsina sphaerulata hebben een bolronde vorm met knopvormige uitsteeksels. Calcarina spengleri zijn kleiner en hebben puntvormige uitsteeksels.

De eencellige organismen maken hun skelet uit calcium carbonaat en deze spoelen in enorme aantallen op het strand aan als stervormige schelpjes, wanneer de dieren sterven. Star Sand Beach ligt in het noorden van het afgelegen eiland Taketomi, onderdeel van de Okinawa Prefectuur in Japan. Deze foraminifeer skeletjes kunnen ook op andere stille zuidzee eilanden gevonden worden (Fiji, Guam Nieuw-Guinea etc).

Referenties:

• Wikipedia - Zand
• Duikersgids 19-1-2016.
• Sablesdumonde.com - Bernard Remaud
• Marinespecies.org
• Foraminiferen.eu
• The secrets of Sand – G. Greenberg, C. Kiely, K. Clover. Voyageur Press – Quarto Publishing Group USA Inc, 2015.