Overal op de wereld kan men heel bijzondere zanden vinden. Zanden die gevormd worden als resultaat van langdurige geologische processen en die vaak propvol zitten met de meest bijzondere mineralen, waartoe ook een aantal van edelsteen kwaliteit zijn.
In dit artikel bespreek ik het bijzondere zand afkomstig uit het mooie Sardinië. Dit mooie eiland is bijna net zo groot als Nederland, maar telt amper 1,7 miljoen inwoners. Dat is ongeveer 10% van het inwonersaantal van Nederland. Nog ruimte genoeg dus. Hoewel het Italiaans grondgebied is, is het eiland zelf van een totaal andere geologische geaardheid.
De oudste gesteenten behoren tot het Cambrische tijdperk en zijn ruim 500 miljoen jaar oud! Dat is een van de belangrijkste oorzaken dat de samenstelling van de zanden die men hier kan vinden, rijk gevarieerd kan zijn wat de inhoud betreft.
Sardinië trekt vanwege zijn heerlijke klimaat en goede voorzieningen veel toeristen aan die daar op de stranden heerlijk genieten van het warme zeewater en de overdadige zon. Een van die stranden is bijzonder in trek bij een vreemd deel van de wereldbevolking: Zandverzamelaars!
Waarom zult U zich afvragen? Nou…dat komt omdat de stranden in het noordoosten van Sardinië, gelegen aan de Golfo Aranci (zie afb.2), heel erg roze gekleurd zijn!
De kleur roze wordt vooral veroorzaakt door de aanwezige granaten in dat zand. De naam granaat is afkomstig van het Latijnse woord granatus. Dat woord refereert aan de granaatappel. Een vrucht die als men die opensnijdt veel rode zaden bevat en die lijken op de kristallen van granaat. In werkelijkheid zijn lang niet alle granaten rood van kleur. Velen zijn paars, zwart, groen, geel, bruin, kleurloos of…roze!
Daarom worden de granaten ook in een aparte groep ondergebracht met als algemene formule: X3Y2[ZO4]3. X, en Y kunnen worden ingevuld met de elementen calcium, magnesium, ijzer, mangaan, chroom, vanadium, aluminium en titanium en Z staat voor silicium en in enkele zeer zeldzame gevallen zijn ook andere elementen mogelijk. Al deze mogelijke combinaties zorgen ook voor de kleur en er zijn tegenwoordig 32 variëteiten bekent. Maar de hoofdsoorten zijn: Almadien, Pyroop, Spessartien, Grossulaar, Andradiet en Uvaroviet. Granaten kunnen vaak in zanden voorkomen. Zij hebben een grote hardheid die varieert tussen 6,5 – 7,5. Ze kunnen opaak zijn maar ook helder. Vooral de rode kleuren zijn al duizenden jaren in gebruik als edelsteen en worden vaak aangetroffen in grafresten uit de verre Oudheid.
Granaten ontstaan diep in de mantel van onze aarde en komen rijkelijk voor aan de oppervlakte. Door hun relatieve hardheid kunnen de korrels heel goed erosieprocessen overleven, net als bijvoorbeeld kwarts.
Sardinië is een mooi voorbeeld van hoe het Zandvirus kan toeslaan. Immers steeds meer mensen nemen als vakantie souvenir wat zand mee van een strand waar zij geweest zijn. Alleen gaat dat op Sardinië grote problemen opleveren zoals beschreven wordt in het krantenartikel (afb.3).
Vakantiegangers denken misschien dat wat zandkorrels meenemen onschuldig is, maar dat is dus niet zo: er verdwijnen op die manier heel wat kubieke meters. Deze zomer bleek er alleen al op het vliegveld van Olbia - aan de idyllische Smaragdkust - in de loop van tien jaar 10.000 kilo zand in beslag te zijn genomen. De precieze herkomst ervan is onlangs door geologen vastgesteld, en een deel - 6000 kilo - is inmiddels met behulp van de brandweer naar het strand van Porto San Paolo gebracht. De Sardiniërs balen van de diefstal van zand, omdat het strandtoerisme verreweg de grootste inkomstenbron is. Ze verdienen nog wel geld met hun schapenkaas en geitenkaas, maar dat is het dan ook wel. Omdat de dreiging van boetes van honderden euro’s toeristen kennelijk niet afdoende afschrikt, zinnen de autoriteiten nu op zwaardere maatregelen.
Ik heb enkele jaren geleden op de beroemde Ruilbeurs van de Quattre-M in Montigny-le-Tilleul in België een zakje zand uit Sardinië gekregen van een zandverzamelaar. En dat is waarlijk een buitengewoon mooi geschenk. De roze tint van de granaten springt er zo uit! Het zand is afkomstig van het strand van Cala Moresca. (Afb. 4).
Behalve granaten en kwarts zijn er nog meer bijzondere mineralen te vinden. Hieronder is een foto van een groepje granaten waarbij zich in het midden een pyroxeen kristal bevindt. Het feit dat het kristal nog bijna helemaal gaaf is duidt erop dat het niet ver getransporteerd is.
